Wpływ krucjat na gospodarkę średniowiecznej Europy

Wstęp

Postanowiłem, że pora rozszerzyć nieco tematykę bloga. Raz w miesiącu będą pojawiały się artykuły poświęcone innym dziedzinom, na które wpływ wywarły wyprawy krzyżowe.

 

Wpływ krucjat na gospodarkę średniowiecznej Europy

Rozpoczęcie wypraw krzyżowych w 1095 roku zwiastowało gwałtowne zmiany w dziedzinie gospodarki. Włoscy kupcy słusznie obawiali się, że wojna z muzułmanami zamieszkującymi Palestynę, spowoduje zakłócenie w wymianie towarów między światem Wschodu a starym kontynentem. Ostatecznie sytuacja nie zmieniła się zbytnio, a nawet dała Włochom znacznie większe korzyści niż te, które osiągali przed krucjatami. Nawiązanie kontaktów ze Wschodem zapoczątkowało rozwój europejskiej gospodarki, która rozwinęła się dzięki egzotycznym towarom importowanym z kraju zza morza. Bogacące się miasta włoskie zaczęły wydawać własne monety, które umożliwiły rozwinięcie się w XIIIw. gospodarki towarowo-pieniężnej. 

Oblężenie Nicei,
Historie d' Outremer

Po zdobyciu Jerozolimy w 1099 roku, przywódcy krucjaty musieli opanować takie porty jak Tyr, Hajfa, Jaffa, Sydon, Bejrut, aby drogą morską sprowadzać dodatkowych żołnierzy. To umożliwiło rozwinięcie handlu morskiego z Europą a także pośredniczenie w obrocie towarami tzw. szlaku lewatyńskiego. Gdy na stary kontynent zaczęły powracać oddziały krzyżowców z różnymi egzotycznymi przedmiotami, mieszkańcy starego kontynentu również zapragnęli ich. Krucjaty spowodowały wzbogacenie się republik italskich: Wenecji, Genui, Pizy, Amalfi, Bari. Wenecjanie i Genueńczycy oraz w mniejszym stopniu Pizydyjczycy założyli własne faktorie handlowe w głównych miastach i portach Lewantu. Eksportowali do Europy różne towary: brokat pochodzący z Akki lub Bejrutu, purpurę tyrreńską, płótno z Nabulusu, szkło i balsam z Jerozolimy, owoce cytrusowe, cukier i len, przyprawy(cynamon, kardamon, goździki, gałka muszkatołowa, galanga). Do europejskich zakładów garbarskich sprowadzano indygo oraz piżmo.

Wenecjanie odkryli, że równie korzystne będzie transportowanie pielgrzymów oraz krzyżowców do Palestyny na statkach za odpowiednią opłatą. Zapewniło im to dominację w handlu morskim. Królestwo Jerozolimskie również przeżywało okres rozwoju gospodarczego. Władcy rozpoczęli bicie własnej monety- dinara, zwanego bizantem saraceńskim. Była to pierwsza złota moneta w państwach frankijskich. Jej pojawienie się spowodowało, że władcy krajów europejskich również zapragnęli emitować takie monety. Jednak dopiero sto lat później Wenecja i Florencja wprowadziły dukata i florena. 

Koronacja Baldwina I na króla Jerozolimy,
Historie d' Outremer

Poważny dochód przynosił Frankom również eksport cukru, którego sposób uzyskiwania z trzciny cukrowej krzyżowcy poznali właśnie w Ziemi Świętej. W XII i XIII stuleciu większość cukru spożywanego w Europie pochodziła właśnie z Outremer. Nie dziwi nas, że to właśnie Wenecja była głównym eksporterem tego produktu. Wpływ krucjat był widoczny również w średniowiecznym rolnictwie. To właśnie z Iberii( okres rekonkwisty) na tereny Europy przybył ryż, który w XIII w. dotarł do Rzymu. Nowa roślina wzbudziła zainteresowanie wielu uczonych włoskich oraz książąt z rodziny Visconti. Jego uprawę udało się rozwinąć dopiero w XV w. na terenie doliny Padu. Z terenu Półwyspu Iberyjskiego zaczęto również sprowadzać trzcinę cukrową, bawełnę, konopie, morele, brzoskwinie, których transport był tańszy niż z terenów Palestyny.  

              

Boemund z Tarentu  i Rajmund z Tuluzy 
pod Jerozolimą w 1099r.
Historie d' Outremer

Krucjaty to także czas powstania zakonów rycerskich, które obok potęgi militarnej i politycznej, dysponowały również ogromnymi majątkami ziemskimi, pochodzącymi z darowizn. Byli to: Templariusze ( 1129), Joannici (1113) i Krzyżacy ( 1191). Zgromadzenia te od samego początku były zależne jedynie od papieża, posiadały dobra, których nie obejmowały żadne podatki takie jak, np.: dziesięcina. Mistrzowie zakonów zarządzali prawdziwą potęgą gospodarczą. Na terenie całej Europy znajdowały się zakonne komandorie oraz zamki, w których wyznaczeni urzędnicy kierowali administracją. Z wymienionych trzech zakonów, Rycerze Świątyni byli najpotężniejsi. Ich potęga nie opierała się na sile militarnej, ale na systemie bankowym. Opierali się w nim na komandoriach, z których każda po ukazaniu odpowiedniego dokumentu, mogła wypłacić penitentowi określoną sumę pieniędzy. Poza tymi usługami, templariusze również udzielali pożyczek, za co pobierali lichwę. Walka w Ziemi Świętej wymagała stałego wsparcia finansowego, którego udzielali możnowładcy oraz duchowni. Po utracie Jerozolimy w 1187 roku papież ogłosił specjalny podatek na rzecz sfinansowania III krucjaty- dziesięcinę Saladyna. 

Patriarcha Antiochii,
Historie d' Outremer

Pod wpływem krucjat gospodarka europejska przeszła do nowej formy towarowo-pieniężnej. Walki w Palestynie pozwoliły rozwinąć się zakonom rycerskim, które po zakończeniu krucjat stały się prawdziwymi potęgami, nierzadko mającymi własne państwo- np. Państwo Zakonu Krzyżackiego.  Poza tym dzięki rozwojowi handlu morskiego na stary kontynent zaczęły docierać egzotyczne przyprawy, owoce i przedmioty. Podobny proces będzie miał miejsce dopiero w czasie wielkich odkryć geograficznych, który rozpocznie się prawie 200 lat po ostatniej krucjacie i upadku ostatniej twierdzy krzyżowców w Lewancie.