Część II Ahi, Amors, com dure departie

Wstęp

W poprzednim poście zapoznaliśmy się z motywem miłości dalekiej oraz słowami pieśni ,, Ahi, amors, com dure departie''. Utwór Conona z Bethune nie jest typowym utworem miłosnym. Opowiada o szlachetnie urodzonym rycerzu, który trwa w rozterce między uczuciem do damy swego serca, a duchową potrzebą wyruszenia na krucjatę( trzeba pamiętać, że w średniowieczu udział w krucjacie, zwłaszcza wśród wysoko urodzonych, był pojmowany jako element rycerskiego etosu).

Rycerze Templum Salomonis( Templariusze)
Chronica Majora, Matthew Paris, XIII wiek.

Sytuacja liryczna

Ostatecznie rycerz podejmuje decyzję. Porzuca swój majątek, ukochaną i rodzinne strony i wyrusza do nieznanego, świętego kraju- Palestyny.

Jeszcze raz o miłości dalekiej

Wszystkim krzyżowcom nieobce były bolesne rozstania z bliskimi. Trudno się dziwić, że z bólu z powodu rozłąki powstał motyw miłości dalekiej.
W kontekście krucjat motyw ten jednak ma szczególny koloryt. Rycerz poświęca swoją miłość i wyrusza na wyprawę do Outremer. Jego ukochana musi pozostać sama  i oczekiwać jego powrotu. Rycerz zmierzy się ze strasznymi Saracenami, zaś jego ukochaną będą atakować liczne pokusy, np. zdrady swego narzeczonego lub męża. Tą piękną walkę obu rozdzielonych kochanków, ale przecież wciąż pozostających w duchowej łączności, ukazuje ,, Ahi, Amors, com dure departie''.

I zwrotka

Pierwszą zwrotkę zwyczajowo wykonuje się w j. francuskim.

I 

Ach, miłości moja najśliczniejsza,
Jedyna, jaką Bóg obdarzył mnie;
Odchodzę! Ale rzecz to najpewniejsza, 
Że wrócę, jeśli tylko On tak chce.
Opuszczam Ciebie, skoro żąda Bóg; 
Co mówię, nędzny! Przecież w poniewierce 
Pobiegnie ciało, aby służyć mu,
Lecz tu przy tobie pozostanie serce! 

Przeanalizujmy tę zwrotkę. Rozpoczyna ją patetyczna apostrofa do miłości. Podmiot liryczny, w domyśle zakochany rycerz-krzyżowiec, opisuje ból jaki towarzyszy mu w rozstaniu się ze swoją ukochaną. Ich rozstanie musiało nastąpić znacznie wcześniej, gdyż rozpacz w jakiej znajduje się mężczyzna, jest zdecydowanie głębsza niż w chwili bezpośredniego rozstania. Jego cierpienie trwa już długi czas, rycerz rozpamiętuje moment, kiedy ostatni raz widział damę swego serca. Dokonuje retrospekcji( motyw wspomnienia), w którym myśli o smutku jego umiłowanej. Zwraca się do Boga by pozwolił mu jeszcze raz spotkać się z nią i wrócić z do ojczystych stron. Później jednak, jakby otrząsając się z rozpaczy, przeczy sobie zadając pytanie retoryczne.
Ze zdziwieniem pyta się sam siebie, co mówi. Dostrzega, że jego ciało( ręka dzierżąca miecz) służy Bogu w potrzebie, natomiast duch( serce) wciąż jest przy ukochanej. Rycerz wciąż myśli o niej. Pozostaje jej wierny duchem i sercem.

Miłość dworska.
Codex Maness, XIV wiek.

II zwrotka

W kolejnym fragmencie podmiot liryczny jeszcze raz mówi o towarzyszącym mu bólu. Stawia jednak sprawę jasno- Bogu nie można odmówić w potrzebie( tym bardziej jeśli jest się rycerzem).
Rycerz chrześcijański podaje cel swojej wyprawy- jest to Syria( tereny danego hrabstwa Edessy utraconego w 1144r. oraz Księstwa Antiochii). Pragnie boskiej opieki, pomocy w bitwie i wstawiennictwa świętych. W zamian za to zobowiązuje się walczyć w imię pańskie. Następnie zwraca się do całego rycerstwa: bogatego, biednego i pozbawionego majątku, by wzięli krzyż. Ponadto zwołuje ludzi niższego stanu by także przyłączyli się do krucjaty. Ten fragment z kolei oddaje uniwersalny charakter wypraw krzyżowych , którym często zarzuca się wyłącznie rycerski charakter.

Celem wyprawy jest oczywiście odzyskanie Jerozolimy, a tym samym otrzymanie zbawienia. Stąd zwrot: ,, dziś dobywać raju bram''. Podmiot odwołuje się również do honoru rycerskiego oraz miłości ze strony dam serca. Tu wchodzimy w sferę obyczajowości. Pamiętajmy, że rycerz który odmówił udziału w krucjacie. narażał się na społeczne napiętnowanie. Nie inaczej było w przypadku dam, które takiego szlachcica miały prawo traktować jako tchórza. Stąd też wszyscy rycerze bijący się w Ziemi Świętej, walczyli także o uznanie za godnych miłości swoich dam serca.

Rajmund II pomaga Gwidonowi de Lusignan podczas bitwy pod Hittin w 1187r.
Chronica Majora, Matthew Paris, XIII wiek.

III zwrotka

W następnym fragmencie, autor uosabiający cały stan rycerski, przyznaje że dotychczas szlachta była mężna w słowach, a nie w czynach. Odnosi się to oczywiście do różnego rodzaju deklaracji krucjatowych składanych od czasów klęski II wyprawy w I poł. XII wieku. Teraz, kiedy Ziemia Święta została prawie w całości zdobyta przez Saladyna, Frankowie wg. słów autora czują wstyd i gniew. Jak zauważa, jeśli nie uda się odzyskać Ziemi Świętej, wówczas chrześcijańscy rycerze utracą swój honor. 

Historia króla Dawida.
Biblia Winchesterska z XIII wieku.

IV zwrotka

Autor przywołuje w tym miejscu motyw znany nam już z ,, Seignor, sachez''. Ten kto nie chce wieść podłego i niechrześcijańskiego życia, powinien wziąć udział w krucjacie. Autor uważa, że ,, śmierć z miłości do Chrystusa''( motyw z ,,Chevalier mult estes guariz'') to najpiękniejszy rodzaj śmierci, po której każdy dostąpi zbawienia. Nie jest to też zwykła śmierć. Jej niezwykłość wynika z faktu, że po zgonie krzyżowiec miał iść prosto do nieba( bez czyśćca). Tego zaś, który wróci bezpiecznie do domu, również czeka nagroda- wieczna chwała i honor.

V zwrotka

Aby wzmocnić wśród rycerstwa przekonanie o konieczności udania się do Lewantu( z wł.- wschód), autor stara się ich przekonać poprzez fakt, że podczas krucjaty w kraju pozostaną tylko osoby stare i niedołężne( oraz oczywiście księża i zakonnicy). Tym samym, owi ,,tchórzliwi'' rycerze wyróżniali by się w sposób oczywiście negatywny. Czekałby ich wstyd. Autor także zwraca się z przestrogą do żon i narzeczonych, które miały pozostać w ojczyźnie.
Mają one oczekiwać na powrót rycerzy i dochować im wierności. Z lekką ironią Conon z Bethune  pisze także, że nawet te kobiety, które dopuszczą się zdrady z innymi mężczyznami, muszą mieć świadomość, że w istocie są to tchórze( nie wyruszyli na krucjatę). Nie są więc warci ani miłości, ani szacunku. 

Bogini Wenus i Mars przyłapani przez
boga Wulkana.
Miniatura z XIV wieku.

VI zwrotka

Przedostatnia zwrotka to tak naprawdę zapowiedź III krucjaty. Autor podkreśla, że Bóg potrzebuje pomocy w walce z niewiernymi. Conon z Bethune pisze: ,, Bóg oblężony''. Być może ma tu na myśli oblężenie Tyru przez wojska Saladyna tuż przed III krucjatą. Wówczas, gdyby nie twarda obrona Konrada z Montferratu, ostatni chrześcijański port w Outremer, zostałby utracony. Na koniec podmiot liryczny, jeszcze raz potępia tych, którzy nie udadzą się do Palestyny. 

Wzięcie do niewoli króla Gwidona Lusignan pod Hittinem.
Manuskrypt z XV wieku.

VII zwrotka

Ostatni fragment powraca do tematu pierwszej zwrotki( kompozycja pierścieniowa). Autor mówi o swoim smutku, ale pokrzepia się myślą o nagrodzie jaką przeznaczył mu Bóg. Rycerz mówi także o upływającym czasie- ,, tymczasem idę''. Dla niego czas płynie na wypełnieniu bożego obowiązku, w sercu jednak wciąż myśli o ,, najpiękniejszej, jaka jest na świecie''.