Quantum Praedecessores jako przyczynek do ,,Chevalier mult estes guariz''

Quantum Praedecessores jako przyczynek do ,,Chevalier mult estes guariz''

Quantum praedecessores

W XII 1145 roku papież Eugeniusz II ogłosił bullę, wzywającą do II krucjaty. Zawarte w niej stwierdzenia i tezy stały się na długie lata wzorem praw i przywilejów dla krzyżowców oraz przykładem dla następnych namiestników św. Piotra, jak napisać wzorową odezwę krucjatową.
Wpływ Quantum praedecessores jest również widoczny w pieśni ,,Cheavalier mult estes guariz''.
Z tego też powodu musimy poznać streszczenie tegoż dokumentu, aby móc właściwie określić odwołania do niego w anonimowej pieśni.

Starcie krzyżowców podczas II krucjaty z muzułmanami.
Manuskrypt francuski z 1337r.

Historyk Jonathan Philips w ,, Drugiej krucjacie'' stwierdza wyraźnie, że w starofrancukim
,, Chevalier mult estes guariz'' wybrzmiewa treść bulli papieża Eugeniusza. Nie wiemy, czy autor słuchał jej wersji łacińskiej, np. podczas kazania. Fakt jednak, że pieśń powstała w okresie 1146-1147 oraz zawarte w niej informacje zdają się potwierdzać tą tezę, tym bardziej, że nie jest to odosobniony utwór, gdzie dostrzega się odwołania do Quantum Praedecessores. Ważną postacią, która pomagała papieżowi sformułować najważniejsze tezy bulli był św. Bernard z Clairvaux. ,, Doktor miodopłynny'' był wyśmienitym kaznodzieją, sławnym na całą Europę. W dziele ,, De laude novae militae'' rozpropagował ideał zakonów rycerskich, a szczególnie templariuszy. Stąd też tematyka Lewantu nie była mu obca. Potrafił skłonić wielmożów chrześcijańskich do wzięcia krzyża i udania się na krucjatę. Przy pisaniu bulli brali udział także inni, czołowi dostojnicy kościelni i uczeni tamtego czasu: Otton z Fryzygi, Piotr Czcigodny, Teodwin z Santa Rufia, Alberyk( kardynał Ostii) oraz Gwidon(kardynał z Pizy). Reprezentowali właściwie całą Europę według narodowości, a także kościelnym. Część z nich była związana z zakonem benedyktynów, drudzy ze zreformowanym kościołem cystersów( opactwo w Cluny). Ich dziełem była bulla, która stała się głównym dokumentem programowym kościoła w nawoływaniu do II krucjaty.
To dzięki nim, papież w swojej odezwie nadał prawa krzyżowe rycerzom, którzy nie tylko wyruszą do Palestyny, ale również walczącym z Maurami w Hiszpanii, czy z pogańskim Połabiem( współczesne Pomorze Przednie). Bulla Quantum Praedecessores potwierdzała już wcześniejsze dekrety papieskie w tych kwestiach, np: słynna bulla Eugeniusza II dla bp. Tarragony. Papież wzmocnił również instytucje zakonów rycerskich- wydał bullę Militia Dei(1145r.). Przyznał w niej szeroką autonomię zakonom rycerskim, zwłaszcza zaś templariuszom(notabene związanych silnie politycznie z doradcą papieża św. Bernardem). 

 
Oblężenie Damaszku przez wojska II krucjaty,
manuskrypt z XV wieku.

Treść Quantum Praedecessores

Zasadniczym celem ogłoszenia bulli było zachęcenie chrześcijańkiego rycerstwa Francji, Niemiec i Hiszpanii do walki z niewiernymi i poganami, oraz ratunek dla kościoła- w domyśle Królestwa Jerozolimskiego. Dokument ten został rozpropagowany na terenie całej Europy. Jego treść, poniekąd niezbyt niekonwencjonalna, stała się znana wszystkim rycerzom, wielmożom, duchownym, mieszczanom, a nawet chłopom. Treść bulli można podzielić na kilka części: pozdrowienie, zjednanie adresata, narracja, petycja i zakończenie. Nie inaczej było w przypadku bulli z 1145r.
W Quantum Praedecessores można wyróżnić sześć zasadniczych tematów: nawiązanie do I krucjaty, obraz ojców i synów- przekazywana spuścizna krucjatowa, zapowiedź odpuszczenia grzechów, konieczność pomocy dla kościoła na wschodzie, pełnomocnictwo Eugeniusz III oraz nawiązanie do honoru rycerstwa chrześcijańskiego.

 

 
Małżeństwo króla Ludwika VI z Eleonorą Akwitańską, oraz
wyruszenie na II krucjatę przez króla. Manuskrypt z XIV wieku.

 

 

Szczegółowa analiza treści bulli

Bulla rozpoczynała się od ukazania II krucjaty jako kontynuacji pierwszej wyprawy.
W ten sposób Eugeniusz II chciał pokazać, że zgłębił tematykę Lewantu oraz poprzednich wypraw, skromniejszych, jakie miały miejsce od 1099r. Poza tym, umieszczenie zamierzonej wyprawy w jednym szeregu z I krucjatą, nadawało jej szczególnego znaczenia- dawało pewność boskiej opieki oraz niewątpliwego sukcesu. Po tej ,, lekcji historii'' papież przeszedł do argumentów. Pisał by synowie, których ojcowie walczyli w Outremer, nie zniszczyli swoją bezczynnością dzieła życia swoich rodziców- uczestników pierwszej krucjaty. Eugeniusz odwołał się tym samym do poczucia rodowej dumy i spuścizny historycznej, która szczególnie we Francji była niezwykle silna i zakorzeniona kulturowo. Później ojciec święty nakreślił obraz kryzysu-utracenie Edessy w 1144r., prześladowanie duchownych oraz wiernych. Winą za to obarczył wszystkich chrześcijan, nie tylko tych mieszkających w Palestynie. Było to inne podejście, w stosunku do późniejszych bulli.
Sama nazwa Edessy była znana ludziom z biblijnych opowiadań oraz jako miejsce pochówku św. Tomasza i Tadeusza. Poza tym było to jedne z pierwszych miast zdobytych na wschodzie przez wojska I krucjaty. Po zbudowaniu napięcia, papież określił wydarzenia z 1144 roku jako niebezpieczeństwo dla całego Kościoła i chrześcijaństwa. Logiczne podejście nakazywało w takiej sytuacji przejść do czynu, nie nadstawiać drugiego policzka. Papież rzucił rękawicę wszystkim rycerzom Europy, mówiąc:

,, Gdyby jednak(...)stało się inaczej, byłoby to znakiem,
że dzielność ojców uległa osłabieniu w synach''. 

 

 
Narada przywódców II krucjaty.
Jej efektem będzie atak na Damaszek,
ukazany w dolnej części miniatury.
Manuskrypt z XIII wieku.

Te najmocniejsze słowa były oczywistym nawiązaniem do honoru rycerskiego, męstwa oraz dumy rodowej. W oczach świata, ten kto nie wyruszyłby na krucjatę, miał uchodzić za tchórza, niegodnego pasa rycerskiego. Następnie Eugeniusz II uroczyście sformułował prośbę(brzmi ona prawie jak rozkaz wojskowy): Wzywamy Was wszystkich(...) dla obrony Kościoła Wschodniego i (...) dla wydarcia z ich (pogan) rąk tysięcy naszych braci, którzy popadli w niewolę''. Papież zaapelował oczywiście do wielmożów i rycerzy, ale nie wzbronił innym udziału w krucjacie.
Papieski apel zakończyło przyrównanie krzyżowców do starotestamentowych (apokryficznych) bohaterów plemienia Machabeusza, które jako jedyne oparło się najazdowi cesarstwa rzymskiego.
W średniowieczu Machabeusze byli przedstawiani jako ,,wzór poświęcenia dokonanego w imię obrony''. Końcowy akapit bulli jeszcze raz nakreślał przywileje i nagrody duchowe, jakie czekają na uczestników wyprawy krzyżowej.