Część II Seignor sachez

Znamy już tekst oryginalny w j. starofrancuskim i tłumaczenie angielskie pieśni ,, Seignor sachez''. Teraz pora by przejść do szczegółowszej analizy tego utworu. Poniżej polskie tłumaczenie, autorstwa Jacka Kowalskiego, współczesnego barda i twórcy zespołu Klubu św. Ludwika. 

I
Wiedzcie panowie, kto nie ruszy dziś
Tam gdzie Bóg poniósł śmierć i z martwych wstał
Kogo zamorski nie ozdobi krzyż,
Tego zapewne ominie też raj,
Czyja więc litość w kim jest nie uboga,
Niechaj rusza ażeby pomścić Boga,
Oswobodzić jego ojczysty kraj;
II
Gnuśnych i podłych zostanie tu ćma,
Tych nie obchodzą ni honor ni Bóg,
Mówią : „Cóż pocznie tu małżonka ma ?”,
„Gdzieżbym przyjaciół mych opuścić mógł”,
Tych szaleństwo zupełnie ośmiela,
Wszak jednego mamy tu przyjaciela,
Który za nas krzyż na Golgotę wlókł;
III
Ale młodzieńców huf ruszy na wieść,
Aby swe życie nieść dla bożych służb,
Pójdą młodzieńcy po sławę i cześć,
Tutaj zaś zostanie jedynie tłuszcz,
Ślepym jest widzę to sam znakomicie,
Kto dla Boga swe oszczędza życie,
Sławy świata ten nie zyska już;
IV
Panno czcigodna, ukoronowana,
Łaski pełna, proś że za nami pana,
A nieszczęście wszelkie ominie nas;

Brakujące zwrotki

Jak można zauważyć brakuje w tym wykonaniu 2 zwrotek, konkretnie 4 i 5 oryginalnego wykonania. W oryginale zwrotka IV J. Kowalskiego ma nr VI.

4

 Pan Bóg za wszystkich nas na Krzyżu zwisł,
Przeto tak powie nam, gdy przyjdzie sąd:
'Wy, co pomogliście mi dźwigać Krzyż,
Wstąpcie wzwyż, między mych Aniołów rząd,
Byście mą Matkę i mnie oglądali;
Wy zaś, którzyście mnie nie wspomagali,
Idźcie, przeklęci, precz w piekielną głąb!'
5
Człowiek nieszczęście ma sobie za śmiech,
Wątpi w niedobry los i w zgubny traf;
Za to pętają go szatan i grzech,
Włada nim niemoc, głupota i strach.
Racz-że szaleńcom dać opamiętanie,
A Twoją Ziemię objawić racz, Panie;
Racz objawić Twoją najświętszą Twarz!

Zwrotki te stanowią oczywistą przestrogę dla tych, którzy nie chcą wziąć udziału w wyprawie krzyżowej. Według autora są to ludzie zmamieni przez diabła i siły nieczyste. Żyją w przeświadczeniu, że to co się dzieje dookoła nie powinno ich obchodzić; że mogą żyć w złudnym świecie grzesznej nieświadomości. Tybald ostrzega takich rycerzy przed Sądem Ostatecznym, wspomnianym w 5 zwrotce. Piękny jest tu symboliczny zwrot o niesieniu krzyża Chrystusa. Nie chodzi tu tylko o duchowy wysiłek, np: modlitwę drogi krzyżowej. To odwołanie wprost do krzyża, który krzyżowcy nosili na tunikach i płaszczach w czasie krucjaty. Jakże pięknego wyrazu nabierają w tym kontekście ostatnie słowa pieśni- uroczysta apostrofa do Najświętszej Maryi Panny. Tu można doszukiwać się znanego już w średniowieczu kultu maryjnego, szczególnie zakorzenionego na terenie Płw. Iberyjskiego. Być może Tybald jako król Nawarry zetknął się z tamtejszą poezją religijno-świecką, gdzie motyw interwencji NMP powszechnie występował
( zwłaszcza pieśni Cantigas, króla Alfonsa El Sabio, które powstały w podobnym okresie bo w I poł. XIII).

Simon de Monfort prowadzi krucjatę przeciw Albigensom( heretycy z płd. Francji),
miniatura z Chronique de Saint Denis, XIV wiek.
Krucjata przeciw Albigensom trwała od 1208 do 1244.
Z tego okresu pochodzi omawiana przez nas pieśń.

I zwrotka

Ma ona charakter typowy dla pieśni z czasów krucjat. Autor mówi, że ci którzy nie wezmą ,,krzyża'' nie dostąpią chwały i życia wiecznego( raju). Następnie wymienia powody, dla których konieczna jest wyprawa do Palestyny: pomszczenie śmierci Chrystusa i odzyskanie jego królestwa. Autor porównuje wielkość i majestat poświęcenia Zbawiciela na krzyżu z ,,małym'' wysiłkiem jaki muszą podjąć krzyżowcy by wyruszyć do Outremer z ,,zamorskim krzyżem''. Zwrotkę kończy zdanie w trybie rozkazującym - ,, niech wyrusza''. Inaczej mówiąc- jest to rozkaz nie tylko papieża, czy władców świeckich, ale samego Boga.

Miniatura z Chronique de Saint Denis( XIV wiek).
Papież Innocenty III ekskomunikuje heretyków katarskich.

II zwrotka

Autor krytykuje w niej tych, co przez zasłanianie się rzekomymi problemami nie chcą wyruszyć do Ziemi Świętej. Poddaje ich surowemu osądowi. To gnuśnicy, którzy poprzez swoje małżonki i przyjaciół próbują usprawiedliwić swoją bezczynność. Według Tybalda to czyste szaleństwo, ponieważ jedynym i największym naszym przyjacielem powinien być Chrystus, który przecież umarł dla nas na krzyżu.

 
Bitwa pod Muret (1218r.) stoczona między katarskimi rycerzami,a krucjatą Simona de Montfort.
Miniatura z Grande Chronique de France ( lata 1370-1380)

III zwrotka

To próba zachęcenia ludzi młodych do wzięcia udziału w krucjacie. To ich hufiec ma odbić Ziemię Świętą, ich zapał i wiara mają sprawić, że krzyżowcy zwyciężą. Poza korzyściami duchowymi, zdobędą także sławę w całym świecie chrześcijańskim. Natomiast ci co pozostaną, nazywani,, tłuszcza'' nie osiągną niczego, lecz będą dalej gnuśnieć. W drugiej linijce mamy jeszcze piękne zdanie: ,,Kto dla Boga swe oszczędza życie?''. To pytanie retoryczne jest właściwie syntezą całej pieśni, której celem było przecież nakłonienie jak największej liczby chrześcijan do udziału w krucjacie. Autor stawia tu sprawę jasno. Jeśli jesteś sługą i rycerzem Chrystusa, czemu nie jesteś gotów narazić dla niego swojego życia. Tybald uderza w czuły punkt etosu rycerskiego, ściśle związanego z religijnością i honorową służbą Bogu jako swemu najwyższemu seniorowi. Przekładając to na stosunki feudalne, król Nawarry zdaje się posądzać niektórych szlachetnie urodzonych o próbę zdrady swego suzerena- Boga. Jemu to przecież każdy rycerz podczas accolady ślubował wierność i służbę rycerską. Jakże sugestywnie brzmią później słowa 4 i 5 zwrotki, w których Tybald jeszcze jaśniej wykłada swoje poglądy na ten temat. Utwór zamyka klamra- wezwanie o wstawiennictwo NMP, która pomoże opornym i zatwardziałym podjąć właściwą decyzję, a wiernymi Chrystusowi rycerzami pokieruje i otoczy swoją opieką.